Handelsnamen

Veelgestelde vragen over handelsnamen.
Een bijdrage van Bas Kist.

Disclaimer

De uitgever van de website kan niet instaan voor de volledigheid en juistheid van de informatie op deze pagina.

 1. Wat is een handelsnaam?
 2. Kunnen persoonsnamen handelsnamen zijn?
 3. Hoe ontstaat het recht op een handelsnaam?
 4. Wat is een onderneming in de zin van de Handelsnaamwet?
 5. Wat is het Handelsregister?
 6. Wanneer is er sprake van het voeren van een handelsnaam?
 7. Kan een handelsnaam worden overgedragen?
 8. Kan een handelsnaam in licentie worden gegeven?
 9. Is onderzoek naar de beschikbaarheid van een nieuwe handelsnaam verplicht?
10. Welke onderzoeken zijn voor een nieuwe handelsnaam zijn aan te raden?
11. Wat zijn de beperkingen van een handelsnaamonderzoek?
12. Wat is het beschermingsgebied van een handelsnaam?
13. Welke bescherming biedt de handelsnaamwet?
14. Moet een handelsnaam onderscheidend vermogen hebben?
15. Kan de handelsnaam van een Nederlandse onderneming ook in het buitenland beschermd zijn?
16. Zijn de beeldelementen uit een handelsnaam (een logo) ook beschermd op basis van de Handelsnaamwet?
17. Wat is de duur van handelsnaambescherming?
18. Aan welke voorwaarden moet een handelsnaam voldoen?
19. Wanneer leidt het gebruik van een handelsnaam tot verwarring?
20. Speelt de aard van de onderneming een rol bij de beoordeling of er gevaar voor verwarring ontstaat?
21. Speelt de plaats van vestiging van de onderneming een rol bij de beoordeling of er gevaar voor verwarring bestaat?
22. Wanneer leidt het gebruik van een handelsnaam tot misleiding?
23. Welke bescherming geeft het recht op een handelsnaam?
24. Kan een oudere handelsnaam een obstakel vormen voor een nieuwe handelsnaam?
25. Kan een handelsnaam die in het Handelsregister bij de Kamer van Koophandel is ingeschreven, ook als merk geregistreerd worden?
26. Wat is het verschil tussen een merknaam en een handelsnaam?
27. Kan een merkregistratie een obstakel vormen voor een nieuwe handelsnaam?
28. Kan een oudere handelsnaam een obstakel vormen voor een nieuw merk?

1. Wat is een handelsnaam?
De Nederlandse handelsnaamwet verstaat onder een handelsnaam een naam waaronder een onderneming wordt gedreven. Een handelsnaam is de naam van een bedrijf. Dat is meestal een woord of een combinatie van woorden zoals Shell of Meubelboulevard Oosterwijk, maar het kan ook een afkorting zijn zoals KPN of KLM.

2. Kunnen persoonsnamen handelsnamen zijn?
Persoonsnamen kunnen handelsnamen zijn, denk bijvoorbeeld aan Albert Heijn, Heineken of Philips. Net als bij merken zal men echter wel moeten accepteren dat het een ieder die dezelfde naam draagt, vrij staat zichzelf te identificeren. Echter, zou iemand A. Heijn heten, dan mag hij zijn naam niet als handelsnaam voor een kruidenierszaak gaan gebruiken. Dat zou immers voor verwarring kunnen zorgen met de supermarkt Albert Heijn.

3. Hoe ontstaat het recht op een handelsnaam?
Vaak wordt gedacht dat een handelsnaamrecht ontstaat door een inschrijving bij de Kamer van Koophandel. Dit is een misverstand. Het recht op een handelsnaam ontstaat door het drijven van een onderneming onder een bepaalde handelsnaam. Door het enkele voeren van de naam ontstaan Handelsnaamrechten. Dit hoeft dus niet perse de naam te zijn waaronder de onderneming is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. Zo wordt de naam V&D als handelsnaam gebruikt, naast de volledige naam Vroom & Dreesmann. Zelfs als de naam V&D niet in het Handelsregister zou zijn ingeschreven, rusten er wel degelijk handelsnaamrechten op.

4. Wat is een onderneming in de zin van de Handelsnaamwet?
Er is sprake van een onderneming in de zin van de Handelsnaamwet wanneer er in georganiseerd verband wordt gewerkt, waarbij materieel voordeel behalen het oogmerk is. Een politieke partij (PvdA), een buurthuis (Ons Honk) of de plaatselijke muziekkapel (De Deurzakkers) zullen in het algemeen niet worden gezien als een onderneming.

5. Wat is het Handelsregister?
De Handelsregisterwet geeft regels over het Handelsregister. Deze wet ordent het economisch verkeer. Het Handelsregister wordt bijgehouden door de Kamers van Koophandel en Fabrieken. Het doel van het Handelsregister is het verstrekken van informatie omtrent de aan het economisch verkeer deelnemende subjecten. Ondernemingen van Nederland, hun handelsnaam, hun werkterrein, hun rechtsvorm en de verantwoordelijke personen worden ingeschreven in het Handelsregister. Deze inschrijving is verplicht en kost geld; het niet nakomen van deze plicht is een strafbaar feit. De inschrijving creëert geen rechten op de handelsnaam. Die ontstaan door de naam te gebruiken.

6. Wanneer is er sprake van het voeren van een handelsnaam?
De onderneming moet een zekere periode actief zijn. Het is niet voldoende dat er slechts incidenteel gebruik wordt gemaakt van de naam.

Daarnaast moet het gebruik van de handelsnaam door de onderneming voor het publiek zichtbaar zijn. Intern gebruik is niet voldoende. Bovendien is gebruik van een bepaalde naam slechts door werknemers of het publiek (bijvoorbeeld Appie Happie als naam voor Albert Heijn) geen handelsnaamgebruik. Ook gebruik van de handelsnaam in een voorbereidende fase wordt al door de Handelsnaamwet beschermd.

7. Kan een handelsnaam worden overgedragen?
Ja, maar de overdracht van de naam mag niet tot misleiding aanleiding geven. Zo mag een naam niet apart worden overgedragen zonder overdracht van de onderneming zelf.

8. Kan een handelsnaam in licentie worden gegeven?
Een derde kan toestemming krijgen om de handelsnaam te gebruiken (licentie) voor zijn eigen onderneming tegen een bepaalde vergoeding. De handelsnaam blijft eigendom van de eerste gebruiker. Hierbij kan gedacht worden aan een franchiseovereenkomst.

9. Is onderzoek naar de beschikbaarheid van een nieuwe handelsnaam verplicht?
Nee, maar het is wel zeer aan te raden. Gebeurt dit niet, dan loopt de ondernemer het risico dat hij na verloop van tijd gedwongen wordt het gebruik van zijn handelsnaam te staken, omdat hij inbreuk maakt op de rechten van een derde.

10. Welke onderzoeken zijn voor een nieuwe handelsnaam zijn aan te raden?
In de eerste plaats is het verstandig een onderzoek te verrichten in de eigen branche naar reeds in gebruik zijnde namen, bijvoorbeeld in vakbladen of de Gouden Gids. In de tweede plaats moet onderzoek verricht worden in het Handelsregister. Tenslotte is het noodzakelijk ook in het Merkenregister onderzoek te verrichten naar overeenstemmende merken. Immers, ook oude merkinschrijvingen kunnen een obstakel vormen voor een nieuwe handelsnaam.

11. Wat zijn de beperkingen van een handelsnaamonderzoek?
Een landelijk handelsnaamonderzoek heeft beperkingen.
-Niet ieder Nederlands bedrijf is namelijk ingeschreven in het Handelsregister, omdat niet ieder bedrijf de verplichting heeft zich in te schrijven in dit register. Zo hoeven verschillende adviserende beroepen (vrije beroepen) zich niet in te schrijven. De namen van deze bedrijven kunnen wel onder de bescherming van de Handelsnaamwel vallen.
-Daarnaast voeren ondernemingen naast de ingeschreven naam nogal eens een tweede handelsnaam. Een voorbeeld is Vroom & Dreesmann, dat ook de handelsnaam V&D voert. Zo’n tweede naam komt u vaak niet tegen in het Handelsregister.
-Tenslotte komen de in Nederland opererende bekende buitenlandse handelsnamen niet uit een handelsnaamonderzoek naar voren, terwijl ze wel bescherming genieten. 

Ondanks deze beperkingen, blijft het zeer nuttig om een handelsnaamonderzoek uit te laten voeren. De niet-ingeschreven namen zijn ver in de minderheid en een onderzoek geeft derhalve een zeer goed beeld over de beschikbaarheid, naast het onderzoek in het merkenregister.

12. Wat is het beschermingsgebied van een handelsnaam?
De bescherming van een handelsnaam is beperkt tot het gebied waarin de handelsnaam wordt gebruikt, respectievelijk, bekendheid geniet. Door reclame (en ook internet) zal de bescherming al snel landelijk zijn, echter in sommige gevallen kan het ook zeer regionaal zijn. U kunt bij dit laatste bijvoorbeeld denken aan de handelsnaamrechten van een buurtcafé.

13. Welke bescherming biedt de handelsnaamwet?
Op basis van het handelsnaamrecht kan een ondernemer optreden tegen gebruik van een andere handelsnaam, voorzover er gevaar voor verwarring bij het publiek te vrezen is. Of dit gevaar voor verwarring bestaat hangt af van veel factoren: plaats van vestiging, branche, gelijkenissen tussen beide namen etc. etc. Zijn twee bedrijven op hetzelfde terrein actief en hebben ze sterk gelijkende handelsnamen, dan is de kans groot dat er sprake is van verwarringsgevaar en dus van een inbreuk.

14. Moet een handelsnaam onderscheidend vermogen hebben?
Om voor bescherming in aanmerking te komen moet de handelsnaam wel enig onderscheidend vermogen hebben. Echter, hier worden in tegenstelling tot bij merkbescherming, geen hoge eisen aan gesteld. Merken zijn namelijk bedoeld om waren of diensten afkomstig van een onderneming te onderscheiden van die van andere ondernemingen. Een handelsnaam is in de eerste plaats vooral een aanduiding van de onderneming. Echter, ook onder de Handelsnaamwet mogen zeer gebruikelijke aanduidingen niet gemonopoliseerd worden en moet het concurrenten vrijstaan dergelijke aanduidingen te gebruiken.

15. Kan de handelsnaam van een Nederlandse onderneming ook in het buitenland beschermd zijn?
De bescherming van de Nederlandse Handelsnaamwet beperkt zich tot het Nederlandse grondgebied. Echter, het gebruik van een naam in het buitenland zou onder de buitenlandse handelsnaamwet beschermd kunnen zijn. Net zo als het gebruik van een buitenlandse handelsnaam in Nederland beschermd kan zijn onder de Nederlandse Handelsnaamwet.

16. Zijn de beeldelementen uit een handelsnaam (een logo) ook beschermd op basis van de Handelsnaamwet?
Nee, de bescherming van de handelsnaam is beperkt tot de naam alleen; figuratieve elementen vallen hier buiten. Deze beeldelementen kunnen wel via een merkregistratie beschermd worden.

17. Wat is de duur van handelsnaambescherming?
De door de Handelsnaamwet geboden bescherming eindigt niet direct na staking van het gebruik van de handelsnaam. Ook na het beëindigen van het gebruik van de handelsnaam zal de bescherming blijven bestaan. Na verloop van tijd, als de naam uit de herinnering van het publiek verdwijnt, verdwijnen ook de handelsnaamrechten. Bekende namen kunnen dus, ook nadat zij van de markt verdwenen zijn, nog een tijd bescherming genieten. Zo rusten er ongetwijfeld nog handelsnaamrechten op de naam Van Ommeren, terwijl de nieuwe naam van dit concern, samen met Pakhoed, al geruime tijd Vopak is.

18. Aan welke voorwaarden moet een handelsnaam voldoen?
Een naam mag niet tot verwarring of misleiding leiden bij het publiek. Daarnaast mag de handelsnaam niet in gebruik zijn door een andere onderneming in dezelfde branche.

19. Wanneer leidt het gebruik van een handelsnaam tot verwarring?
Een handelsnaam kan tot verwarring leiden wanneer een andere onderneming deze naam of een sterk gelijkende naam in dezelfde branche gebruikt. Tevens mag een nieuwe handelsnaam niet overeenstemmen met een overeenstemmende merknaam, die geregistreerd is in het Benelux Merkenregister voor soortgelijke waren of diensten, voorzover er gevaar voor verwarring bestaat.

20. Speelt de aard van de onderneming een rol bij de beoordeling of er gevaar voor verwarring bestaat?
Ja, het soort bedrijf speelt een belangrijke rol. Verwarring tussen twee handelsnamen, of tussen een merk en een handelsnaam, zal vooral optreden wanneer de handelsnamen of het merk en de handelsnaam in dezelfde branche gebruikt worden. In een zaak van een aantal jaren geleden tussen KNP BT en KPN speelde de aard van beide ondernemingen een zeer belangrijke rol. De handelsnamen (KNP en KPN) stemden overeen, dat stond buiten kijf. Echter, er viel te twisten over het feit of er gevaar voor verwarring tussen beide ondernemingen bestond, nu KNP in de papierbranche opereerde en KPN een telecom bedrijf was. De rechter heeft in deze zaak nooit uitspraak hoeven doen, omdat beide partijen voortijdig tot een deal zijn gekomen.

21. Speelt de plaats van vestiging van de onderneming een rol bij de beoordeling of er gevaar voor verwarring bestaat?
Ja, in principe is de bescherming van een handelsnaam beperkt tot het gebied waarin de handelsnaam wordt gebruikt, respectievelijk, bekendheid geniet. Een assurantiemakelaar die slechts in Leeuwarden opereert zal niet snel in conflict komen met een gelijknamige verzekeringsagent uit Maastricht, aangenomen dat deze ook slechts lokale bekendheid geniet. Echter, voor veel ondernemingen zal het beschermingsgebied geheel Nederland zijn. Verwarringsgevaar wordt eerder aangenomen bij een grote (internationale) handelsnaam.

22. Wanneer leidt het gebruik van een handelsnaam tot misleiding?
Een handelsnaam kan op verschillende wijzen misleidend zijn. Aan de naam van een eenmanszaak mogen bijvoorbeeld niet de letters geen BV toegevoegd worden. Ook mag geen familienaam in de bedrijfsnaam verwerkt worden van iemand die er niet werkt. Verder mag de naam niet tot misleiding leiden omtrent de omvang, de aard en de kwaliteit van de onderneming. De naam 'International Publishing Associates' mag niet gevoerd worden door een eenmansdrukkerij om de hoek.

23. Welke bescherming geeft het recht op een handelsnaam?
De handelsnaamwet formuleert niet de rechten van de ondernemer, maar slechts de verbodsbepalingen. Deze verbodsbepalingen zijn hiervoor opgenomen: een handelsnaam mag niet misleiden of verwarren.

24. Kan een oudere handelsnaam een obstakel vormen voor een nieuwe handelsnaam?
De Handelsnaamwet bepaalt dat een onderneming zich op grond van haar handelsnaamrechten kan verzetten tegen een jongere handelsnaam als het gevaar bestaat dat de consument beide ondernemingen met elkaar verwart. Deze verwarring kan onder andere optreden als er overeenstemming tussen de beide handelsnamen bestaat én als de namen bovendien gebruikt worden in min of meer dezelfde branche. Tevens spelen de regio's waar beide handelsnamen bekendheid genieten een rol bij de bepaling van verwarring.

25. Kan een handelsnaam die in het Handelsregister bij de Kamer van Koophandel is ingeschreven, ook als merk geregistreerd worden?
Ja, elk teken dat de producten of diensten afkomstig van een onderneming onderscheidt kan als merk worden ingeschreven. Registratie van de handelsnaam als merk verdient aanbeveling. De bescherming onder de merkenwet is veelal uitgebreider. Zo geldt merkenbescherming automatisch (na registratie van het merk) voor het gehele Beneluxgebied, terwijl handelsnaambescherming regionaal geregeld kan zijn.

26. Wat is het verschil tussen een merknaam en een handelsnaam?
Een handelsnaam is de naam waaronder een onderneming wordt gedreven. In bepaalde gevallen is de handelsnaam gelijk aan de merknaam. In het geval dat een onderneming haar diensten verleent onder de handelsnaam, is de handelsnaam ook een merk. Randstad, bijvoorbeeld, is zowel de handelsnaam van de uitzendorganisatie als de merknaam voor diensten van een uitzendbureau.

27. Kan een merkregistratie een obstakel vormen voor een nieuwe handelsnaam?
Een nieuwe handelsnaam mag ook niet overeenstemmen met een ouder merk, dat geregistreerd is voor gelijksoortige waren of diensten.

28. Kan een oudere handelsnaam een obstakel vormen voor een nieuw merk?
Dat zou kunnen, alhoewel de handelsnaamwet zelf eigenlijk geen aanknopingspunten biedt voor een actie. Toch heeft de eigenaar van de oudere handelsnaam twee mogelijkheden om op te treden tegen het gebruik van een jonger merk: (1) via een actie op basis van een onrechtmatige daad of (2) via de merkenwet door aan te voeren dat het depot van het merk te kwader trouw is verricht.